Over hoe sporters leren omgaan met druk, afleiding en mentale helderheid
Inleiding
Wat gebeurt er in je hoofd als het spannend wordt?
Denk je aan je taak — of aan de gevolgen van falen? Focus je op de bal — of op wie er op de tribune zit?
Mentale focus bepaalt prestaties. Niet alleen de fysieke voorbereiding, maar waar je aandacht naartoe gaat tijdens de wedstrijd maakt het verschil.
In dit artikel verkennen we het model van Hans Eberspächer: zes concentratiecirkels die sporters helpen om hun focus te begrijpen, bij te sturen en te trainen.
De zes aandachtscirkels van Eberspächer
Eberspächer ontwikkelde een model dat beschrijft hoe sporters hun aandacht richten in prestatiemomenten.
Hoe dichter bij cirkel 1, hoe functioneler de focus. Hoe verder naar buiten, hoe meer afleiding en risico op prestatieverlies.
| Cirkel | Focusgebied | Voorbeelden van gedachten | Effect op prestatie |
| 1 | Ik en mijn taak | “Richt op zone 5 en sla.” | Volle taakgerichtheid |
| 2 | Directe omgeving | “Publiek is luid.” “Coach kijkt.” | Lichte afleiding |
| 3 | Vergelijking met ideaal | “Dit moet beter.” “Waarom lukt het niet?” | Twijfel, onzekerheid |
| 4 | Winnen of verliezen | “Ik moet dit punt halen.” “Niet verliezen nu.” | Druk, spanning |
| 5 | Gevolgen van de uitkomst | “Als ik verlies, speel ik niet meer mee.” | Prestatieangst |
| 6 | Zingeving of twijfel | “Waarom doe ik dit eigenlijk?” “Wat heeft dit voor zin?” | Demotivatie |
👉 De uitdaging: herkennen in welke cirkel je zit, en steeds weer leren terugkeren naar cirkel 1.
Waarom is dit model zo bruikbaar in sport?
- Het maakt aandacht zichtbaar
- Het helpt sporters beter reflecteren
- Het biedt een taal om focus te trainen
- Het normaliseert dat afleiding erbij hoort — en stuurbaar is
Hoe werk je hiermee op het veld?
1. 📡 Herkenning trainen
Laat spelers benoemen waar hun aandacht zat tijdens momenten van spanning of foutjes.
“In welke cirkel zat jij toen je die fout maakte?”
2. 🔁 Terugkeertechnieken oefenen
Gebruik simpele routines om terug te keren naar cirkel 1:
- Ademhaling + cue-woord (“Focus”, “Nu”)
- Taakgerichte instructie (“Raak de lijn”)
- Kort visueel anker (kijk naar bal of net)
3. 🎯 Pre-performance routines bouwen
Help sporters een vaste volgorde aan te leren die hun aandacht centreert voor belangrijke acties.
Wat het kan betekenen voor…
👥 Technische Commissie
- Kan aandachtstraining opnemen in sportontwikkeling
- Kan coaches ondersteunen in mentale leerstrategieën
- Kan prestaties evalueren inclusief mentale aanwezigheid
🧑🏫 Trainer
- Kan de cirkels gebruiken als reflectiemodel in en na trainingen
- Kan routines, cues en focusmomenten structureel inbouwen
- Kan afleiding bespreekbaar maken zonder oordeel
🧠 Coach
- Kan individuele focusprofielen opbouwen met sporters
- Kan mentale valkuilen benoemen zonder het ‘zwaar’ te maken
- Kan aandacht integreren in wedstrijdbesprekingen
🧍 Speler
- Leert gedachten en afleidingen herkennen
- Krijgt grip op waar zijn of haar hoofd zit tijdens het spel
- Leert bewust terugkeren naar functionele focus
👪 Ouder
- Krijgt begrip voor gedrag tijdens wedstrijden (“hij zat in cirkel 5…”)
- Kan constructieve vragen stellen (“Wat hielp je om terug te komen?”)
- Kan de druk op winnen relativeren door aandacht op proces te leggen
Samengevat
De zes aandachtscirkels van Eberspächer geven sporters een mentale kaart: waar is je focus — en waar moet die zijn?
Door deze cirkels bewust te trainen, leren sporters omgaan met druk, afleiding en prestatiedruk. Niet door harder te werken, maar door beter te richten.
Bronnen
- Eberspächer, H. (2006). Mentales Training im Sport
- SportScience.blog (2019). De zes aandachtscirkels van Eberspächer
- Beilock, S. (2008). Choke
