Gebaseerd op de Zelfdeterminatietheorie van Deci & Ryan
Inleiding
Waarom blijft de ene sporter enthousiast, ook na tegenslag — terwijl de ander snel afhaakt?
Motivatie is meer dan “zin hebben” of “doorzettingsvermogen”. Volgens Deci & Ryan draait het om drie fundamentele psychologische basisbehoeften: autonomie, competentie en verbondenheid.
In dit artikel duiken we in deze zelfdeterminatietheorie (SDT) en vertalen we die naar concrete sportpraktijken.
Wat zegt de theorie?
De zelfdeterminatietheorie stelt dat mensen zich het meest gemotiveerd voelen als:
- Autonomie – ze ervaren dat ze zélf keuzes kunnen maken
- Competentie – ze voelen zich bekwaam en groeien in wat ze doen
- Verbondenheid – ze voelen zich geaccepteerd en gesteund door anderen
Als aan deze drie voorwaarden wordt voldaan, ontstaat motivatie die van binnenuit komt (intrinsieke motivatie), die duurzaam is en leidt tot meer betrokkenheid, plezier en doorzettingsvermogen.
Omgekeerd: als deze basisbehoeften worden ondermijnd (bijv. door controle, faalervaringen of sociale uitsluiting), zakt motivatie weg of verandert het in plicht.
Vertaald naar sport
Je ziet het direct op het veld of in de zaal:
- Een speler die eigen keuzes mag maken, blijft langer geconcentreerd
- Iemand die succes ervaart, wil méér proberen
- Teams waarin verbinding heerst, vangen elkaar op en motiveren vanzelf
Motivatie ontstaat dus niet door schreeuwen of straffen, maar door het creëren van contexten waarin autonomie, competentie en verbondenheid worden ondersteund.
Wat het kan betekenen voor…
👥 Technische Commissie
- Kan beleid toetsen op hoe het autonomie en betrokkenheid ondersteunt
- Kan evaluaties en doelen samen met trainers en spelers vormgeven
- Kan zorgen voor een sfeer van eigenaarschap in de club
🧑🏫 Trainer
- Kan keuzes bieden binnen oefenvormen
- Kan feedback geven op groei en voortgang
- Kan aandacht besteden aan teamdynamiek en onderlinge steun
🧠 Coach
- Kan gesprekken voeren over persoonlijke doelen
- Kan helpen om motivatiebronnen te herkennen en versterken
- Kan spelers aanmoedigen verantwoordelijkheid te nemen
🧍 Speler
- Kan leren sturen op eigen leerproces
- Kan zelf doelen formuleren en bijstellen
- Kan plezier ervaren los van winnen of presteren
👪 Ouder
- Kan ruimte geven voor eigen keuzes in sportdeelname
- Kan bevestigen op inzet i.p.v. enkel op resultaat
- Kan betrokkenheid tonen zonder druk
Samengevat
Motivatie is geen knop die je aanzet — het is een vlam die gevoed wordt door autonomie, competentie en verbondenheid. In sportteams, op trainingen én thuis.
Wie daarin investeert, bouwt aan duurzame motivatie van binnenuit.
Bronnen
- Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The “What” and “Why” of Goal Pursuits: Human Needs and the Self-Determination of Behavior
- Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2017). Self-Determination Theory: Basic Psychological Needs in Motivation, Development, and Wellness
- Mageau, G. A., & Vallerand, R. J. (2003). The coach–athlete relationship: A motivational model
